BỌ TRĨ HẠI LÚA VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ

Triệu chứng gây hại

Bọ trĩ (Stenchaetothrips biformis), tên gọi khác là bù lạch,  thường tập trung gây hại vào những ngày trời râm mát, hoặc ban đêm. Khi trời nắng, bọ trĩ thường ẩn náu trong các lá nõn hoặc lá cuốn.

Bọ trĩ (bù lạch) gây hại rên lá lúa non thường để lại nhiều điểm trắng nhỏ, khi bị hại nặng lá cuốn lại ở chóp làm lá héo, tóp lại và khô vàng; bị hại nghiêm trọng lá lúa  màu vàng sẫm, đặc biệt nặng ở các ruộng khô nước.

Có nhiều triệu chứng lúa bị vàng đọt giống bọ trĩ gây hại, nên cần nhận biết bọ trĩ để xác định vì chúng rất nhỏ. Nhận biết bằng cách đặt lòng bàn tay xuống nước cho ướt rồi dùng lòng bàn tay quét trên ngọn cây lúa. Sau đó đưa lòng bàn tay gần mắt để quan sát kỹ. Nếu đúng bọ trĩ gây hại, trên lòng bàn tay những con bọ trĩ rất nhỏ màu đen (khoảng 1,5 mm) nhảy hoặc bò chậm chạp vì dính nước.

Đặc điểm hình thái

- Trứng: Hình bầu dục, khi mới đẻ có màu trong suốt, lúc sắp nở có màu vàng nhạt.

- Sâu non: Mới nở thân có màu trong suốt, sau lần lột xác thứ nhất có màu vàng nhạt. Cơ thể hình ống, râu dài không quá ½ cơ thể, đầu nhỏ hơn ngực.

- Nhộng: Màu vàng sẫm, không di chuyển. Giai đoạn này phần phụ nhìn thấy rõ, cánh kéo dài tới đốt bụng thứ 4. Thường hoá nhộng ngay trong những lá đã cuốn lại.

- Trưởng thành: Dài 1 - 2mm. Khi mới vũ hoá có màu nâu sáng, sau có màu đen bóng, rất nhanh nhẹn, thường bò cong bụng trên mặt lá. Râu đầu hình chuỗi hạt 7 đốt, đốt gốc to hơn các đốt khác. Đầu hơi giống hình chữ nhật, mắt kép bé. Con đực có kích thước nhỏ hơn con cái. Trưởng thành đẻ trứng rải rác trong mô lá.

Vòng đời

Vòng đời của bọ trĩ khoảng 11 - 16 ngày, gồm các giai đoạn:

            + Trứng: 4 - 5 ngày.

            + Sâu non: 5 - 8 ngày.

            + Tiền nhộng và nhộng: 2 - 3 ngày.

            + Trưởng thành: 10 - 20 ngày.

Tập quán sinh sống và gây hại

Bọ trĩ chủ yếu sinh sản theo phương thức đơn tính, tỷ lệ cái/đực thường rất lớn (trên 95%). Con cái trưởng thành đẻ khoảng 3 - 160 trứng, trong 5 - 7 ngày, nhiều nhất là ngày thứ 2, 3, 4. Một năm phát sinh 8 - 10 lứa,  lứa 1 và 2 phát sinh trên cỏ. Lứa 3 và lứa 6 là quan trọng nhất.

Bọ trĩ trưởng thành và sâu non đều hút nhựa lá và hoa làm cho lá có màu vàng đỏ, cây lúa sinh trưởng còi cọc, hoa lúa không thụ phấn được nên hạt bị lép, sản lượng bị giảm sút nghiêm trọng. Khi mật độ thấp xuất hiện những chấm nhỏ xếp theo hàng dọc trên lá, lá non hầu như bị quăn lại, không hồi phục được. Bọ trĩ gây hại ngay khi cây lúa có lá thật, mật độ tăng dần từ giai đoạn lúa hồi xanh đến đẻ nhánh, sau đó giảm dần tới lúc lúa trỗ vì lá lúa cứng không thích hợp cho bọ trĩ gây hại

Nhiệt độ thích hợp để bọ trĩ phát sinh phát triển từ 15 - 25^ᵒC, thích hợp gây hại lúa Đông Xuân đầu vụ, vì thời gian này ít mưa hoặc chấm dứt mưa. Mưa làm giảm rõ rệt số lượng bọ trĩ, đặc biệt là bọ trĩ trưởng thành. Quần thể bọ trĩ phát triển mạnh ở những năm hạn hán, con trưởng thành có khả năng kháng thuốc cao.

Bọ trĩ gây hại ở khắp các vùng trồng lúa trong nước và trên thế giới, lúa sạ bị hại nặng hơn lúa cấy.

Biện pháp phòng trừ

• Biện pháp canh tác:

            + Vệ sinh đồng ruộng, dọn sạch cỏ ở bờ ruộng.

            + Cấy, sạ lúa với mật độ vừa phải, không quá dày; giữ nước không để ruộng      khô, có thể cho ngập cây lúa 1 - 2 ngày.

            + Bón phân bón cân đối, hợp lý. 

• Biện pháp hóa học:  Dùng một số loại thuốc sau để phòng trừ, gồm:

+ Neretox 95WP: Liều lượng: 500 - 700g/ha. Pha 20g thuốc với 16 - 20 lít nước.

+ Patox 95SP: Liều lượng: 600 - 700g/ha. Pha 20g thuốc với 16 - 20 lít nước.

+ Subatox 75EC: Liều lượng: 1 - 1,2 lít/ha. Pha 25 - 40ml thuốc với 16 - 20 lít nước.

+ Trebon 10EC: Liều lượng: 700ml/ha. Pha 20 - 24ml thuốc với 16 - 20 lít nước.

• Phun ướt đều lá lúa khi bọ trĩ xuất hiện.